Bir durumu ya da olayı daha etkili anlatmak için genellikle mecaz anlamda kullanılan söz öbekleridir .
1 – En az iki sözcükten oluşur .
Örnek olarak ;
* Göze girmek
* Dili tutulmak
2 – Kalıplaşmıştır , sözcüklerin yeri değiştirilemez , sözcüklerin yerine başka bir sözcük kullanılamaz .
Örnek olarak ;
* Bahtı siyah olmak
* Bahtı kara olmak
3 – Mastar halindedir , kişiye ve zamana göre çekimlenebilir .
Örnek olarak ;
* Etekleri tutuşmak
* Eteklerim tutuştu
Anlamı kuvvetlendirmek için eş , yakın , karşıt anlamlı sözcüklerin yan yana kullanılmasıdır .
Örnek olarak ;
* Şan şöhret
* Mutlu mesut
* Eş dost
* Doğru dürüst
* Ağır ağır
* Usul usul
* İyi kötü
* Aşağı yukarı
* Tıkır tıkır
* Şırıl şırıl
* Çoluk çocuk
* Ufak tefek
* Abur cubur
* Eciş bücüş
Doğada bulunan canlı veya cansız varlıkların çıkardıkları seslerin sözcüklere dökülmüş haline yansıma sözcükler denmektedir. Yansıma sözcükler cümle içerisinde ad , sıfat , zarf ve fiil gibi türlerde de kullanılabilen sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* Sonbaharda yapraklar hışırtılar çıkartıyordu .
* Aslanlar avlarını parçalarken kemiklerden kıtırtılar geliyordu .
* Gıcırdayan kapının yağlanması gerekiyor .
Diğer örnek yansıma kelimeler ;
* Şırıl
* Pat
* Küt
* Miyav
Nitel Anlamlı Sözcükler
Varlıkların niteliğini gösteren , sayılamayan , ölçülemeyen bir değeri ifade eden sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* O , her zaman güzel ayakkabılar giyer .
* Çöp kutusundan kötü kokular geliyor .
Nicel Anlamlı Sözcükler
Varlıkların ölçülebilen , sayılabilen özelliklerini ifade eden sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* Ayşe’nin bavulu çok ağırdı .
* Bahçesi geniş yeni bir eve taşındık .
NOT
Bir sözcük cümledeki kullanımına göre nitel ya da nicel anlam kazanabilir .
Örnek olarak ;
* Teyzemler ile çok yakın oturuyoruz . ( Nicel )
* Ahmet , benim en yakın arkadaşım . ( Nitel )
Somut Anlam
Beş duyu organımızdan en az biriyle algılayabildiğimiz sözcüklerdir .
Soyut Anlam
Beş duyu organımızla algılayamadığımız ancak var olduğuna inandığımız kavramlardır .
Aralarında anlamsal yakınlık kurulabilen sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* Tanıdık – Bildik
* Yalan-Yanlış
* Tutmak – Yakalamak
Nitelik ve durum bakımından birbirinin tam karşıtı olan sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* İyi – Kötü
* Dost – Düşman
* Şişman – Zayıf
* Uzun – Kısa
NOT
Bir sözcüğün olumsuzu karşıt anlamı değildir .
Yazılış ve okunuşları aynı olduğu halde anlamları farklı olan sözcüklere eş sesli sözcükler yada sesteş sözcükler denir .
Örnek olarak ;
* Gül
* Bin
* Çay
* Ben
* Yüz
Yazılışları farklı , anlamları aynı olan sözcüklere eş anlamlı sözcükler denir .
Örnek olarak ;
* Ad – İsim
* Ak – Beyaz
* Fikir – Düşünce
* Vakit – Zaman
* Al – Kırmızı
Bilim , spor , sanat gibi alanlar ya da meslek dallarıyla ilgili bir kavramı karşılayan sözcüklerdir .
Örnek olarak ;
* Açı , üçgen , kare
* Nota , pes , tiz
* Penaltı , taç , korner