* Çevresel faktörlerin etkisi ile canlıların gen yapılarının işleyişinde meydana gelen ve kalıtsal olmayan değişikliklere modifikasyon denir . Modifikasyonlar kalıtsal değil ise üreme hücrelerinde meydana gelmezler . Vücut hücrelerinde meydana gelirler .
Örneğin ;
– Çuha çiçeği bitkisinin 15 – 20 Co sıcaklığında yetişince beyaz , 30 – 35 Co sıcaklıkta yetişince kırmızı çiçek rengine sahip olması
– 16 Co sıcaklığında yetiştirilen sirke sineğinin kanatlarının düz , 25 Co sıcaklığında ise
kanatlarının kıvrık olması
– Himalaya tavşanının sırtındaki beyaz kürkler kazınıp kürklerin kazındığı bölgeye buz
torbası konulduktan sonra çıkan kürklerin siyah renkte olması
– Dişi arıların polen ile beslenince işçi , arı sütü ile beslenince kraliçe arı olması
– Ortanca bitkisi pH < 7 asitli topraklarda yetişirse mavi çiçekli , pH > 7 bazik topraklarda yetişirse pembe çiçekli olması
– Karahindiba bitkisinin ovada yetiştiğinde uzun boylu , vadide yetiştiğinde kısa boylu
olması
– Güneş ışığına ya da yapay bir ışık kaynağına ( solaryum ) uzun süre maruz kalan bir kişinin
ten renginin koyulaşması
– Biri iyi diğeri kötü beslenen tek yumurta ikizlerinden iyi beslenenin kötü beslenene göre
daha kilolu olması
– Spor yapan kişilerin kas yapılarının , spor yapmayan insanlara göre daha gelişmiş olması
Ay: Kasım 2020
Mutasyon Örnekleri
Orak Hücreli Anemi :
Sağlıklı kişilerde kırmızı kan hücreleri yuvarlaktır ve oksijeni vücudun her yerine taşımak için küçük kılcal kan damarlarından geçerler . Orak hücreli kişilerde kırmızı kan hücreleri sertleşir ve yapışkan hale gelir . C şeklinde bir çiftlik aracı gibi görünür . Bundan dolayı bu hücrelere orak ismi verilmiştir . Orak hücreler erken öldüğünden dolayı kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine neden olur . Ayrıca küçük kılcal kan damarlarında kan akışını tıkarlar . Bu durumda ağrı , enfeksiyon ve felç gibi diğer ciddi sorunlara neden olabilir .
Albinoluk ( Albinizm ) :
Ciltte , saçta veya gözlerde çok az renk olmasına veya hiç renk olmamasına neden olan nadir bir genetik bozukluk grubudur . Albinoluk ayrıca görme problemleriyle de ilişkilidir . Renk pigmentlerinin ( melanin ) yeterince üretilmemesinden dolayı kaynaklanır .
Altı Parmaklılık :
Doğuştan meydana gelen el ya da ayak parmaklarında fazladan bir parmağın olmasıdır .
Hemofili :
Hemofili genellikle kanın düzgün şekilde pıhtılaşmadığı kalıtsal bir kanama bozukluğudur .
Kanser :
Vücut hücrelerinin kontrolsüz bir şekilde bölünerek doku ve organlara yayılmasıdır .
Mutasyon Nedir ?
* Canlıların gen yapısında meydana gelir .
* Üreme hücrelerinde meydana gelirse kalıtsaldır . Nesilden nesile aktarılabilir .
* Vücut hücrelerinde meydana gelirse kalıtsal değildir .
* Gen yapısında meydana geldiği için hem genotip hem de fenotipi etkiler .
* Mutasyonlarda geriye dönüş yoktur .
* Yararlı ya da zararlı mutasyonlar oluşabilir .
* Yararlı mutasyonlar canlının yaşama ve üreme şanslarını artırırlar . Adaptasyonlar yararlı mutasyonlar sonucunda oluşmuştur .
* Çevresel koşulların etkisinde meydana gelen kalıcı değişikliklerdir .
* Mutasyona neden olan çevresel etkenler aşağıdadır .
– Güneşten gelen zararlı ışınlar ( Ultraviyole = U.V )
– X ışınları ( Röntgen ışınları )
– Radyasyon ( Hiroşima – Nagasaki )
– Sigara
– Kimyasal maddeler ( Tarım ilaçları = DDT )
– Aşırı ilaç kullanımı
* Mutasyonlar DNA üzerinde hangi şekilde gerçekleşebilir ;
– DNA nükleotid bazının yanlış bir nükleotid bazı ile eşlenmesi
– DNA’ ya yeni nükleotid dizilerinin eklenmesi
– DNA üzerindeki nükleotid dizilerinin silinmesi
– Kromozom sayısının artması
Küresel İklim Değişikliği
* Atmosferde birikerek güneş ışınlarının uzaya geri dönmesini engelleyen gazlara sera gazları denir .
* Sera gazları , güneş ışınlarını tutarak dünyanın ısısının korunmasına neden olur . Bu duruma sera etkisi adı verilir .
* Sera gazlarının dünya’ yı daha sıcak veya daha soğuk hale getirme etkisi vardır .
* Metan ve karbondioksit güneş ışınlarını en çok tutan gazlardandır .
* Sera etkisi zamanla küresel iklim değişiklerine sebebiyet vererek yaşamın devamı için tehdit oluşturmaktadır .
İklim Nedir ?
* Geniş bir alanda , uzun süre etkili olan hava olaylarının ortalamasına iklim denir .
* Bir bölgenin iklimi hakkında konuşabilmek için en az 35-40 yıllık gözlem verilerine bakmak gereklidir .
* İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji (iklim bilimi) denir .
* İklim bilimi ile ilgilenen bilim insanlarına klimatolog ( iklim bilimci ) adı verilir .
* Türkiye’de Karadeniz , Akdeniz ve Karasal olmak üzere üç çeşit iklim görülür .
Palindrom sayı nedir ?
3, 77, 505, 3443 gibi iki taraftan okunduğu zaman okunuş yönüyle aynı olan sayılara “palindrom sayı” denir.
Örneğin; 200 sayısına kadar olan palindrom sayıları yazalım…
1, 2, …9
11, 22, 33, ..,99
101, 111, 121, ….,191
Hava Olayları
* Yağmur : Atmosferdeki su buharının yoğunlaşıp sıvı hale geçerek yeryüzüne inmesine yağmur adı verilir .
* Kar : Atmosferdeki su buharının aşırı soğuma ile kristalleşmesi ve yeryüzüne inmesiyle oluşan yağışa kar adı verilir .
* Dolu : Atmosferdeki su buharının aşırı soğuma ile donarak buz parçası halinde yeryüzüne inmesiyle oluşan yağışa dolu adı verilir .
* Çiy : Yeryüzüne yakın yerlerdeki su buharının soğuk nesnelere çarparak sıvı hale geçmesiyle nesneler üzerinde su damlacıkları oluşur . Bu su damlacıklarına çiy adı verilir .
* Kırağı : Yeryüzüne yakın yerlerdeki su buharının ani soğuma ile sıvı hale geçmeden direkt kristal hale gelmesine kırağı adı verilir .
* Sis : Yeryüzüne yakın yerlerdeki su buharının havada asılı kalması olayına sis adı verilir .
YERYÜZÜNE YAKIN YERDE GERÇEKLEŞENLER ;
* Çiy
* Sis
* Kırağı
GÖKYÜZÜNE YAKIN YERDE GERÇEKLEŞENLER ;
* Yağmur
* Kar
* Dolu
Hava Olayları Önemli Bilgiler
* Atmosfer tabakası , %78 oranında Azot , %21 oranında Oksijen ve %1 oranında diğer gazlardan oluşur .
* %1 ‘lik kısmın içerisinde farklı gazlarla birlikte su buharı da bulunur . Havadaki su buharı miktarı çeşitli etmenlerle değişir . Su buharı miktarının değişmesi sonucu hava olayları oluşur .
* Atmosferdeki su buharı ; basınç , sıcaklık ve buharlaşma gibi etmenlerle değişir .
* Atmosferdeki su buharı miktarına nem adı da verilir .
* Dar bir alanda , kısa süreli etki olan hava olaylarına hava durumu denir .
* Hava durumunu inceleyen bilim dalına meteoroloji denir .
* Meteoroloji bilimiyle ilgilenen bilim insanlarına meteorolog denir .
* Açık , sıcak , yağmurlu , karlı , rüzgarlı , bulutlu , sisli gibi ifadeler hava durunu göstermek için kullanılır .
Anemometre Nedir ?
* Rüzgarın hızını , kuvvetini ve şiddetini ölçen aletlere anemometre adı verilir .
* Anemometrelerin birimleri ; m/s , km / h , ft – min , knots ve mph ‘dir .
Yüksek Basınç Alanı
* Sıcaklığı azalan havanın , tanecikleri birbirine yaklaşır ve taneciklerin yoğunluğu artar . Bu yüzden taneciklerin yeryüzüne yaptığı basınç artar . Bu durum yüksek basınç alanının oluşmasını sağlar .
* Yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru gerçekleşen yatay yönlü hava hareketlerine rüzgar denir .
* Rüzgarlar hızlarına ve şiddetlerine göre kasırga , hortum , yel ve meltem gibi isimler alır .